Vũ điệu của các thiên hà

Chuyện cổ tích về loài người, phần 2
Như đã hẹn, hôm nay tớ sẽ viết tiếp câu chuyện cổ tích dang dở trước đây. Tiếp tục hành trình của cậu bé hiếu kì khám phá thế giới quanh mình

Related
Cổ tích về loài người p1
Tương lai cho chúng ta
Science lovers

Phần 2

Trong phần 1 trước, cậu bé đã lơ mơ hiểu về mẹ Trái đất cũng như ngôi nhà Thái Dương hệ của mình. Tiếp theo phần 2 này, chúng ta sẽ cùng cậu bé ngược dòng thời gian về quá khứ, khi đại gia tộc Ngân hà mới thành hình.

2.1 Ngân hà, the Milkyway

Dòng sữa bao la của đất mẹ


Các hành tinh quay quanh mặt trời tạo ra ngôi nhà Thái dương hệ, vậy nhiều thái dương hệ tập hợp lại tạo nên một Ngân hà? Có lẽ, tư duy đó hơi ngược. Như đã biết, gia đình của bé chỉ mới chớm hình thành cách đây khoảng 4,6 tỉ năm. Vậy nhưng Ngân hà đã trải qua 13,2 tỉ năm với không biết bao nhiêu thăng trầm và sóng gió..

Có thể coi Ngân hà là một trong những thiên hà hình thành sớm sau Vụ nổ lớn. Ở những ngày đầu tiên đó, xảy ra mãnh liệt cuối quá trình lạm phát vũ trụ, những nguyên tử Hydro và Helli đầu tiên dần tích tụ lại dưới tác dụng hấp dẫn của vật chất tối. Chúng hòa quện với nhau không ngừng, tạo ra một món thập cẩm, dần quánh lại, hình thành tiền thân của một thiên thể bụi khí khổng lồ trong vũ trụ

Quá trình bắt sao và các nguyên tử nặng hơn xảy ra. Thiên hà khí tối đen và hỗn loạn bỗng bừng sáng như món thập cẩm được trộn thêm gia vị mới. Chúng quay nhanh đến chóng mặt, và dần sụp đổ vào bên trong dưới bởi sức nặng của khối tâm chính nó. Phần nhiều vật chất tối bị ép ra ngoài thiên hà như thứ cặn thừa. Ngân hà của chúng ta dần dần có hình dạng chiếc đĩa mỏng như vậy.


Ngân hà, một thiên hà xoắn ốc khổng lồ với 6 "cánh tay", một chiếc đĩa dẹt nhưng phình lên ở tâm

Chiếc đĩa mỏng manh và dễ vỡ vô cùng. Đó cũng chính là điểm tranh cãi của nhiều nhà thiên thể học về quá trình ra đời của Ngân hà. Cái đĩa thiên hà với những cánh tay liên kết lỏng lẻo rất dễ bị vỡ vụn chỉ bởi một quả bóng tennis ném qua. Và nhiều người cho rằng, đó là điều kiện để hình thành một thiên hà elip, quả bóng bầu dục trong vũ trụ.


ESO 325-G004 là ví dụ điển hình cho một thiên hà Ellipsoid khổng lồ

Khác với Ngân hà, ESO 325 được bao bọc bởi một quầng vật chất đặc (halo). Vẫn với một cái lõi sáng bừng dưới sức hút của hố đen siêu trọng lượng. Nhưng kì lạ rằng các thiên thể trong thiên hà này chuyển động hướng tâm một cách loạn xạ giống như các electron bay quanh hạt nhân vậy. Ồn ã và toán loạn không giống như vẻ mong manh, thanh bình bên trong Ngân hà.

Giả thuyết hình thành của Ngân hà hay các thiên hà xoắn ốc hiện nay vẫn còn nhiều vướng mắc. Đến đây, các nhà khoa học đã chuyển hướng sang nghiên cứu quá trình vận hành của các thiên hà mà tạm gác lại hoàn cảnh ra đời của chúng. Ở đó, những va chạm, những vụ sáp nhập, những chuyển động không ngừng nghỉ ấy lại vô cùng quan trọng trong sự tiến hóa của thiên hà mà vẫn đang và sẽ xảy ra liên tục trong sự vận động chung của vũ trụ này.


2.2. Vũ điệu của các thiên hà
Các bạn có thể click vào ảnh để xem hình gốc. Nguồn ảnh tớ sưu tầm từ Hubblesite và của NASA


Hệ thiên hà Antennae, vở bi kịch kẻ mạnh và đấu thủ xấu số


NGC4676, thiên hà The Mice. Đám cưới chuột


Hệ M51 Whirlpool, xoáy nước khổng lồ trong vũ trụ


Tuyệt phẩm gần đây của Hubble, đóa hồng không gian


Hệ NGC4038, Tình yêu và sự kết hợp


Hệ Arp 2B274, gia đình hòa thuận


Sau quá trình "hòa hợp", ESO 510-G13 vẫn đung đưa theo nhịp điệu trái tim

Những vũ điệu trên đây chỉ là đôi ba vi dụ "cơm bữa" trong sự vận hành của các thiên thể. Trong khi chúng ta ngồi đây, một thiên hà vô hình được chứng minh là đâm xuyên qua Ngân hà vào tháng 1. Trong khi chúng ta ngồi đây, Ngân hà đang di chuyển với tốc độ hơn 100km/s thẳng tiến về phía Tiên nữ (Andromeda)...

Và cuối cùng, dù đang còn rất nhiều tranh cãi và bất đồng, nhưng cậu bé "Nhân loại" đã có thể hiểu được đôi điều về sự vận động và tiến hóa không ngừng của đại gia đình nơi mình sinh ra. Có thể chỉ ngay ngày mai thôi, những hiểu biết hiện thời sẽ là lạc hậu. Nhưng ít nhất, những vũ điệu trên đây sẽ tiếp thêm động lực cho loài người trong quá trình khám phá cội nguồn của vạn vật.

Trong phần tiếp theo của câu chuyện cổ tích này, cậu bé sẽ đưa mọi người trở lại quá khứ xa xôi nữa nữa, thời điểm mà thời gian mới chớm hình thành.
Viết tiếp câu chuyện cổ tích về loài người...